Τηλέφωνος

-Ο ελεύθερος πληθυσμός των Κρητών διαιρείται σε φυλές συμφώνως με τους αρχαίους νόμους. Τους αρίστους νόμους των Κρητών αντέγραψε ο Λυκούργος δια την Σπάρτην. Από κάθε φυλή κατά σειράν εκλέγονται καθ'εκάστην φθινοπωρινήν νουμηνίαν οι Κόσμοι, οι οποίοι αναλαμβάνουσιν την επί ενός ενιαυτού διακυβέρνησην της χώρας..

Τα λόγια του δασκάλου Τηλέφωνου μελωδικά (η διαδασκαλία γινόταν άλλωστε σε στίχους) αντηχούσαν πάλι στη μνήμη του Κωμάστα.

-Βεβαίως, εις την Κρήτη ονόματα φυλών όπως Υλλείς, Δυμάνες και Πάμφυλοι παραπέμπουν κατευθείαν εις την τυπική ταυτότητα των "τριχαϊκών Δωριέων"..

Ποτέ δεν έχανε ευκαιρία να αρχίσει το τραγούδι στην παράξενη ιωνικοαιολική φωνή του Ομήρου ο Τηλέφωνος! Ο Κωμάστας υποψιαζότανε μάλιστα ότι το μάθημα ήταν απλώς μια καλή πρόφαση για να ακουστεί η δυνατή και μελωδική φωνή του δασκάλου τους:

Κρήτη τις γαῖ' ἔστι μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,
καλὴ καὶ πίειρα, περίῤῥυτος· ἐν δ' ἄνθρωποι
πολλοὶ ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες· -
ἄλλη δ' ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί,
ἐν δ' Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες
Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί.

Πάντα ευτυχώς έβρισκε τον τρόπο να τελειώσει στο σημείο που έπρεπε. Είχε μία ξεχωριστή ικανότητα να αισθάνεται το μέτρο και εκτός μουσικής!

-Την πόλη κοπέλια, μεγάλη, την κάνουνε οι άντρες, και οι άντρες δεν αποκοιμιούνται με τραγούδια και φαί! Βράζει για μάχη το αίμα ντως! Σκωθήτε εδά! Δε σας εθωρρώ να γλακάτε! Ποιός θα κάμει πρώτος το πέταλο τση Κεφάλας; Πάλι θα χάσετε από τις κοπελιές;

Ίντα άντρες δηλαδή, άνηβοι ήτονε, τρέχανε και παίζανε μαζί με τα κορασοπούλια και δεν είχανε κλείσει τα δώδεκα αλλά ο Τηλέφωνος ήταν αρκετά ευφυής για να προκαλέσει το κοινό αίσθημα υμνώντας τη δύναμη μιας μισητής πόλης σαν την Κνωσό έστω και ποιητική αδεία. Από μια κώμη της Αρκαδίας χώρας, τη Νότια γείτονα της Λύκτου, είχε καταγωγή και κάτεχε καλά τα Κρητικά πράματα.

-Εκτός από ένα, δύο ή και τα τρία αυτά ονόματα των Δωρικών φυλών οι πόλεις της Κρήτης φέρουν και άλλα, τα τοπικά ονόματα των Κρητών. Οι Ευγενείς της Κρήτης άλλωστε, οι Ετεόκρητες επατούσανε "τα ματρίδα γα", χορεύανε στον ίδιο αέρα και έπλεαν τα δύο πελάγη της μητρίδας πολύ πριν τους Αχαιούς του Ομήρου. Η Αρχεία φυλή είναι μια από τις φυλές που διαιρείται ο πληθυσμός των ελεύθερων Λυκτίων. Η δική σου Κωμάστα! και μπορεί μέχρι την εφηβεία να είσαι "σκότιος" για την πόλη, αφανής σαν το σκοτίδι αλλά μετά οφείλεις να λάμψεις γιατί η χώρα θα σε χρειαστεί όπως η μέρα το φως του ήλιου..

Οι ορμήνιες του Τηλέφωνου γυρίζανε πάλι στην κεφαλή του. Φαίνεται πως το μεσημέρι στον ουρανό της Λύκτου για τον ίδιο είχε φτάσει φέτος. "Επί των Αρχείων Κοσμιόντων", θα άρχιζε η αναγραφή των ψηφισμάτων φέτος όταν η Εκκλησία των Λυκτίων ψήφιζε θετικά στις πολιτικές προτάσεις τους, μετά από το προβούλευμα των Γερόντων. Από ιστορική γενιά, οι Αρχείοι αυτοαποκαλούνταν η "αρχή" της Λύκτου. "Οι ευγενείς εμείς και οι λαϊκοί αυτοί", καμάρωναν μεταξύ τωνε οι συγγενείς του, ξανοίγοντας αφ'υψηλού τους Διφύλους τη φυλή που τους διαδεχόταν κάθε επόμενο χρόνο στα έδρανα του Πρυτανείου ανανεώνοντας τον κύκλο διακυβέρνησης. Για τον Κωμάστα σε γάμο από έρωτα με την Ευφροσύνα την κόρη του Δίφυλου Απολλοδότου αυτοί οι χαρακτηρισμοί ήταν μάλλον ανόητοι, αλλά σιγούσε και φρόντιζε παρουσία των συγγενών της φυλής να μην φαίνεται ότι αυτός υστερεί σε φυλετικό φρόνημα. Δυο έτη στην "αγέλα", τη στρατιωτική θητεία δεν είχε κάμει αντιπάθεια από καμμία φυλή, ούτε -το κυριότερο- από τη δική του.
Ήταν γνωστό βέβαια ότι οι Δίφυλοι με τη σειρά τους κύρητταν ότι αποτελούσαν τη φυλή που αντιπρσώπευε τη Λύκτο περισσότερο από όλες τις άλλες, και έλεγαν ότι οι "αλάζόνες της Αρχείας" μπορούσαν κάλλιστα να ταιριάξουν τα στεφάνια τους με την ομώνυμη φυλή της Κνωσού. Πράγμα που ήταν αρκετό για να ανάψει τα αίματα, καθώς η Κνώσια γη απείχε μεν 120 στάδια προς δυσμάς αλλά για κάθε Λύκτιο ήταν η προαιώνια αντίπαλος. Από τον καιρό του Φωκικού πολέμου πάνω από μια εκατονταετία πριν, όταν οι καταραμένοι οι Κνώσιοι πλήρωσαν τους ιερόσυλους του Φαλαίκου για να επιτεθούν στην μητρίδα τους, να σκοτώσουν και να κάψουν. Και τα σημάδια αυτής της έχθρας ήταν από πάντα και παντού. Κοντά στη βάση του βωμού του Φοίβου στα δυτικά τείχη ορθώνεται ο αδριάντας ενός μεσήλικα με μακριά γενια και αραιή κώμη με χαραγμένη στο όπλο που φέρει παρά πόδας τη λέξη Αρχίδαμος. Κάθε χρόνο στεφανώνεται και καθαρίζεται στα Κάρνεια, και όλοι οι παριστάμενοι κάθε τάξης πολίτες και περίοικοι και δούλοι θυμούνται πως η χώρα απελευθέρωθηκε από την ξένη κατοχή με τη βοήθεια της Σπάρτης. Κάθε χρόνο γεμίζει αναθήματα από τόξα, φαρέτρες και βέλη μπροστά στο βωμό ο μέγας Ναός του Απόλλωνα και κανείς δεν ξεχνά (φροντίζει και ο ύμνος του Καλλίμαχου προς το θεό για αυτό) ότι το καλύτερο τόξο στην υφήλιο το κρατά η χέρα του Λυκτίου πολεμιστή. Κανείς δεν ξεχνά τη βοήθεια των Λυκτίων στους Λάκωνες συγγενείς κατά το δεύτερο Μεσσηνιακό πόλεμο. Ο γιός του Αγησιλάου ανταπέδωσε εξάλλου με το παραπάνω τη πρότερη τοξοτική βοήθεια. Περισσότερο από όλα τα άλλα, όλοι ανυπομονούν όσο κοντεύει η γιορτή, τη φωνή και τη μελωδία των κιθαρωδών και των ιεραύλων και τον παιάνα να δονεί τον αέρα:

χρύσεα τὠπόλλωνι τό τ᾽ ἐνδυτὸν ἥ τ᾽ ἐπιπορπίς
ἥ τε λύρη τό τ᾽ ἄεμμα τὸ Λύκτιον ἥ τε φαρέτρη,
χρύσεα καὶ τὰ πέδιλα: πολύχρυσος γὰρ Ἀπόλλων

Αυτοί που περισσότερο έκαναν φασαρία σε αυτό το θέμα φυσικά, ήταν οι Δυμάνες. Η τρίτη φυλή στη σειρά επαίρετο με προκλητικό τρόπο εκνευρίζοντας ακόμα και έναν Στωικό ως η αυθεντικότερη Δωρική φυλή "όπως κάθε ομώνυμη φυλή του Δωρικού έθνους". Βέβαια οι Λασύνθιοι, έτερη φυλή της Λύκτου και αυτοί, απόγονοι Ετεοκρήτων της ανατολικής Λυκτίας χώρας γύρω από τα βουνά της Δίκτης, σύμφωνα με τους καταλόγους που κρατούσαν οι μνάμονες στο Ναό της Αθηνάς Πολιάδας, δεν έμεναν αμέτοχοι σε πείραγμα. Υποστήριζαν με σαρκαστικό τρόπο ότι οι περισσότεροι Δυμάνες της Λύκτου ήταν νόθοι Δυμανισσών και γεροδεμένων Μνωιτών, των δημόσιων δούλων της πόλης. Αυτό τώρα αν ήταν αλήθεια ή ψέμα κανείς δεν ήξερε, αν και κοινό μυστικό ήταν ότι πολλές από τις γυναίκες της φυλής του, επίσης διατηρούσαν στενές επαφές με τους Αφαμιώτες ή τους Κλαρώτες δούλους που εργάζονταν στα κτήματα των Αρχείων. Η Κρητική οικετηία μάλλον δεν είχε λόγο να επαναστατήσει! Πάντως αυτό και μόνο αρκούσε για να προκαλέσει μια ανταλλαγή εύθυμων περιπαιχτικών σχολίων για την καταγωγή των μεν και την πολιτογράφηση των δε, προς τέρψιν όλων των υπόλοιπων κάποιες χειμερινές βραδιές στα ανδρεία.

Θυμόταν καλά την πρώτη φορά που είχε ψηφίσει για τη φυλή. Ήταν πριν δεκάξι χρόνια, εικοσιενός ετών, μόλις είχε απολυθεί από την αγέλα και είχε ζητήσει την Ευφροσύνα σε γάμο. Ο ίδιος δεν ήταν και ο τελευταίος δρομέας, ο πεθερός του δεν έφερε αντίρρηση. Ίσως βοήθησε το ότι ο οίκος τους είχε μεγάλη παράδοση στα πολιτικά της Δικταίας, από τα χρόνια του πάππου του Λασθένη, επιτυχημένου Κοσμόπολι της Λυκτίας χώρας, και στη συνέχεια σεβάσμιου βουλευτή της Γερουσίας μέχρι το θάνατό του, ως το νεώτερο το θείο Κλευμενίδα ακέραιου Κόσμου-Ιεροργού, που έβαζε ξανά υποψηφιότητα τότε βαδίζοντας στα χνάρια του πατρός. Μόλις είχαν περάσει τα απαραίτητα εννέα έτη ώστε να μπορεί να επανεκλεγεί και ήθελε να ξαναπάρει το ίδιο αξίωμα. Από την οικογένεια υπήρχε μεγάλος ενθουσιασμός από τότε για τις εκλογές. Για κάποιο λόγο θεωρούσαν ότι αν κάποιος από την οικογένεια διαχειριζόταν τα οικονομικά για τις εορτές της πόλης, ολόκληρη η οικογένεια θα αποκτούσε κάποιο πλεονέκτημα στους επαίνους.

Ο Κωμάστας ταξίδεψε πάλι με το μυαλό του 20 μέρες πριν. Το πρωί της νέας Σελήνης του μηνός Βελχανίου, στο πρωτοβρόχι του φθινοπώρου του τέταρτου έτους της 139ης ολυμπιάδας. Το μήνα της εορτής του Βελχάνιου Διός μια δεκάδα εταιρείες των Αρχείων, οι ομάδες που σιτίζονταν στα ανδρέια δηλαδή συγκεντρώθηκαν στο μεγάλο θέατρο της Λύκτου και μέ απόλυτη τάξη παρά τη δυνατή βροχή, εξέλεξαν τους δέκα Κόσμους. Γύρω στα πεντακόσια όστρακα με χαραγμένα τα ονόματα μετρήθηκαν στο πιθάρι που χρησίμευε ως κάλπη, στημένο υπό τη σκέπη του προσκηνίου στο εμφανέστερο σημείο για τους θεατές. Μαζί με τους συμπολίτες της φυλής του, λούστηκε καρτερικά τη βροχή, στο διάζωμα του λαξευτού στη βουνοπλαγιά θεάτρου. ΕΦΕ,ΕΦΕ,ΕΦΕ στριφογύριζε μέσα του ενώ έσταζε πάνω του ποτάμι το νερό, το συνθηματικό της Αγωγής. Ευταξία-Φιλοπονία-Ευεξία. Μέχρι να διαβάσει ο Πρείγιστος, ο γέρος της Βουλής τα αποτελέσματα ύστερα από μια μακρόσυρτη ιεροτελεστία προοιμίων και ευχών, δεν κρατήθηκε από το να παρακαλέσει τον Εριούνιο να δώσει επιτέλους την έτερη αρετή της Κρητικής Αγωγής, τη βραχυλογία. Μα έπρεπε κάποιος να το φροντίσει! Τελικά ήρθε η ώρα της ανάγνωσης του καταλόγου: Πρώτος ο Αρχέμαχος Κρήτινα, δεύτερος ο Διοφάς Διαγόρα, τρίτος ο Ενδίαλος Δαματρίου, τέταρτος ο Κωμάστας Ευόδου..
Αποστολή εξετελέσθη λοιπόν! η οικογένεια του ανέλαβε την εκλογή του και τα κατάφερε. Αναστέναξε φροντίζοντας να μην το δείξει αγκαλιασμένος από τους συγγενείς και φίλους του. Η πραγματική δοκιμασία τον περίμενε σε ένα χρόνο όταν όφειλε να δώσει στην εκκλησία του λαού έναν απολογισμό της διοίκησης και των πράξεων του, ενώ το έτος που ακολουθούσε μπορούσε ανά πάσα στιγμή να κατηγορηθεί για κακή διαχείριση και να εκπέσει του αξιώματος, ντροπιάζοντας τον οίκο του.
Το τελυταίο που θα ήθελε ήταν να υποχρεώσει τον αδελφό του πατέρα του, τον Κλευμενίδα, δια βίου Γέροντα της Βουλής να μεσολαβήσει υπέρ του στην πρώτη απροσεξία. Ούτε να σκεφτεί δεν ήθελε τα έτοιμα σχόλια των κακεντρεχών συμπολιτών του: "Ο καλώς κυβερνήσας Κόσμος και ο ανηψιός της ακοσμίας -γέλως- φευ!"
Πρωτόκοσμος, Ιεροργός, Ξένιος, Πρατομήνιος.. άρχισε ο κατάλογος των καθηκόντων που έπρεπε να μοιραστούν οι νέοι Κόσμοι. Επώνυμος άρχων, φροντιστής των εορτών, δικαστής των ξένων, γραμματέας, σταρταγέτας.. οι νέοι αξιωματούχοι καλούνταν στο Πρυτανείο για το υπόλοιπο της μέρας. Διαβουλέυσεις και μοίρασμα των καθηκόντων υπό την εποπτεία της Βουλής.

Μετά από μια κατηφορική πομπή από το θέατρο προς το Πρυτανείο, ορκίστηκαν στο βωμό της Πολιάδας και μπήκαν υπό το αυστηρό βλέμμα των παριστάμενων Βουλευτών στο κτίριο. Κάτω από το τρεμάμενο ημίφως των πυρσών κατάλαβε ότι τα δικά του βάσανα άρχιζαν με τον διορισμό του ως Κόσμου-γραμματέα. Με ότι και αν περίμενε η πόλη να τη φωτίσει, δεν μπορούσε να βρεί πιο ακατάλληλη παρομοίωση εκείνη τη κρύα και σκοτεινή βροχερή μέρα..